Is contractueel afwijken Haviltex verstandig?

Inleiding
Voor de uitleg van overeenkomsten geldt in beginsel de Haviltex-norm:

“De vraag hoe in een schriftelijk contract de verhouding van partijen is geregeld en of dit contract een leemte laat die moet worden aangevuld, kan niet worden beantwoord op grond van alleen maar een zuiver taalkundige uitleg van de bepalingen van dat contract. Voor de beantwoording van die vraag komt het immers aan op de zin die partijen in de gegeven omstandigheden over en weer redelijkerwijs aan deze bepalingen mochten toekennen en op hetgeen zij te dien aanzien redelijkerwijs van elkaar mochten verwachten.”

Partijen kunnen in de overeenkomst afspreken om van deze norm af te wijken. Bijvoorbeeld door af te spreken dat de overeenkomst op objectieve of zuiver taalkundige wijze dient te worden uitgelegd. Wat partijen met dat uitlegbeding hebben bedoeld dient echter nog steeds aan de hand van bovengenoemde Haviltex-norm te worden uitgelegd.

Recente uitspraak Hoge Raad
De Hoge Raad heeft recent een beschikking (Hoge Raad 25 augustus 2023, ECLI:NL:HR:2023:1131) gewezen in een zaak waarin partijen – in afwijking van de Haviltex-norm – waren overeengekomen dat de tussen hen in 2009 gesloten vaststellingsovereenkomst “uitsluitend grammaticaal” moest worden uitgelegd. Vervolgens is tussen partijen een geschil ontstaan over de bepaling waarin zij waren overeengekomen dat:

 “De partneralimentatie zal eindigen op de dag dat de vrouw de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt, te weten 24 mei 2021.”

 Door de verhoging van de AOW-gerechtigde leeftijd wordt de vrouw op 24 mei 2024 (de dag waarop zij 67 jaar wordt) AOW-gerechtigd en naar het in 2009 geldende recht zou de vrouw op 24 mei 2022 (de dag waarop zij 65 jaar werd) AOW-gerechtigd zijn geworden. De datum van 24 mei 2021 (de dag waarop de vrouw 64 jaar werd) lijkt dan ook een verschrijving. De rechtbank bepaalt dat de man tot 24 mei 2022 partneralimentatie moet betalen aan de vrouw.

Tegen die beslissing is de man met succes in hoger beroep gegaan. Doordat partijen de Haviltex-norm hebben uitgesloten, is de rechter gehouden de betwiste bepaling “uitsluitend grammaticaal” uit te leggen. Het hof oordeelt dat dit betekent dat enkel moet worden gekeken naar begrippen die niet op meerdere manieren kunnen worden uitgelegd. Het begrip “pensioengerechtigde leeftijd” kan op meerdere manieren worden uitgelegd, maar de einddatum van 24 mei 2021 niet. Het hof heeft om die reden bepaald dat de man tot 24 mei 2021 partneralimentatie moet betalen aan de vrouw.

Tegen die beslissing is de vrouw in cassatie bij de Hoge Raad gegaan, maar zonder succes. De Hoge Raad oordeelt dat de beslissing van het hof niet onjuist of onbegrijpelijk is, omdat bij de uitleg van begrippen die op meerdere manieren kunnen worden uitgelegd, moet worden gekeken naar de bedoelingen van partijen en de aannemelijkheid van de door hen bedoelde rechtsgevolgen. Met het beding om de overeenkomst “uitsluitend grammaticaal” uit te leggen hebben partijen juist beoogt dat  uit te sluiten De Hoge Raad laat de beslissing van het hof, dat de partneralimentatie op 24 oktober 2021 is geëindigd, om die reden in stand. Hierbij wordt opgemerkt dat de vrouw in cassatie niet had aangevoerd dat het hof de uitlegmaatstaf “uitsluitend grammaticaal” onjuist had toegepast.

Conclusie
De uitkomst voelt (wat) onbevredigend. De partneralimentatie eindigt eerder dan dat de vrouw de pensioengerechtigd wordt, terwijl de bedoeling van partijen ogenschijnlijk lijkt te zijn geweest om de vrouw (mede) door middel van partneralimentatie tot haar pensioengerechtigde leeftijd in haar levensonderhoud te kunnen laten voorzien. Door de overeengekomen uitlegmaatstaf (en hoe in deze zaak is geprocedeerd) komt de rechter echter niet toe aan wat partijen hebben bedoeld af te spreken.

Het is dan ook de vraag of het verstandig is om – in afwijking van de Haviltex-norm – een dergelijke uitlegmaatstaf overeen te komen. Ook om die reden is het verstandig om u bij de totstandkoming van een overeenkomst deskundig te laten adviseren.

Wilt u hierover of over een andere contractuele kwestie meer weten, neem dan contact op met Robin de Jong